Przejdź do treści

Lekcje

Przedstawianie się

Dialog

☺ tu es hu? = Kim jesteś?
☻ mi es Yusef. tu es hu? = Jestem Yusef. Kim jesteś?
☺ mi es Sara. da es hu? = Jestem Sara. Kto to?
☻ da es mi se frende. = To mój przyjaciel.
☺ da se nam es vat? = Jak się nazywa?
☻ da se nam es Maria. = Nazywa się Maria.

Gramatyka

Zdania w Panduni normalnie podążają za strukturą temat-komentarz. Temat wskazuje, o kim lub o czym jest mowa. Komentarz mówi coś o temacie. Na przykład, w da es mi se frende tematem jest zaimek da (on, ona, ono), za którym podąrza komentarz es mi se frende (jest moim przyjacielem).

Słowo es znaczy być w Pandunia. To samo słowo jest używane dla wszystkich osób. By powiedzieć przeciwnie, po prostu zamień je na no (które jest słowem na nie).

da es Sara. = Ona jest Sarą.
da no es Sara. = Ona nie jest Sarą.

mau es hevan. = Kot jest zwierzęciem.
haus no es hevan. = Dom nie jest zwierzęciem.

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię. Poprawne odpowiedzi są pod listą słów.

  1. Kim jesteś?
  2. Jestem Tomasz.
  3. Kim jest twój przyjaciel?
  4. Ona to Sara.
  5. Jak się nazywasz?
  6. Nazywam się ...........

Lista słów

da on, ona lub ono
da se jego lub jej
es być (jestem, jesteś, jest, itd)
fem kobieta
frende przyjaciel
gud dobry, dobrze
hevan zwierzę hu kto
vat co
man mężczyzna
mau kot
mi ja, mnie
mi se mój
nam imię, nazwa
no nie
tu ty, cię
tu se twój

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. tu es hu?
  2. mi es Tomas.
  3. hu es tu se frende?
  4. da es Sara.
  5. tu se nam es vat?
  6. mi se nam es ______.

Mówienie cześć

sal = Cześć!

Oto jak ludzie pozdrawiają się w Panduni. Mówią sal. To słowo jest używane i na powitanie, jak i na pożegnanie

sal = Żegnaj!

Słowo sal znaczy "pozdrowienie". Jest oryginalnie arabskim słowem znaczącym pokój i jest powszechnym pozdrowieniem w wielu częściach świata, szczególnie w Afryce i Azji. Pandunia jest językiem ogólnoświatowym, biorącym słowa z wszystkich części świata.

sal znaczące "pozdrawiać".

mi sal tu. = Pozdrawiam cię.
tu sal mi. = Pozdrawiasz mnie.

To są zdania czynne. W zdaniach czynnych podmiot wykonuje czynność na dopełnieniu. W mi sal tu pierwsze słowo, mi, jest podmiotem, sal jest orzeczeniem (słowem-czynnością), a tu jest dopełnieniem. Kolejność podmiotu, orzeczenia i dopełnienia jest ważna i nigdy się nie zmienia.

Kolejność słów w zdaniu czynnym: Podmiot + Orzeczenie + Dopełnienie

W Panduni zaimki osobowe to: mi 'ja', tu 'ty', i da 'on,ona, ono'. Zauważ, że zaimki zostają takie same w poprzednich, przykładowych, zdaniach. Słowa nigdy się nie odmieniają w Panduni. Pozostają takie same niezleżnie od ich pozycji w zdaniu.

W Panduni zdania mogą być skracane przez opuszczanie zaimków oczywistych w danej sytuacji.

mi sal tu! = Pozdrawiam cię!
sal tu! = Pozdrowienia dla ciebie! (To oczywiste, że mówiący to pozdrawiający.)
sal! = Pozdrowienia! (To oczywiste, że słuchacze są pozdrawiania.)

Wzór w sal tu jest poręczny w zwracaniu się do ludzi po imieniu, określeniu pokrewieństwa lub zawodzie.

sal toni! = Cześć, Tony!
sal mama! = Cześć, mamo!
sal papa! = Cześć, tato!
sal shefe! = Cześć, szefie!

Innym słowem w Panduni do pozdrawiania jest haló. Jest to równie międzynarodowe pozdrowienie. Możesz swobodnie wybierać, którego słowa użyć pozdrawiając ludzi.

haló! – Cześć!

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię. Poprawne odpowiedzi są pod listą słów.

  1. Pozdrawiasz go/ją.
  2. Mama pozdrawia tatę.
  3. Cześć, mamo!
  4. Żegnaj!

Lista słów

sal, halo pozdrowienie, cześć, witaj, dzień dobry, itd.
mama matka, mama
papa ojciec, tata
shefe szef, dyrektor

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. tu sal da.
  2. mama sal papa.
  3. sal mama!
  4. sal!

Proszenie

Dialog

☻ halo! = Cześć!
☺ sal! plis side. = Cześć! Proszę, usiądź!
☻ danke. = Dziękuję.
☺ plis yam kafe o cha. = Proszę, napij się kawy lub herbaty.
☻ mi yam cha. danke. = Napiję się herbaty, dziękuję.
...
☺ plis sal tu se mama! = Proszę pozdrów twoją matkę.
☻ mi sal da. sal! = Pozdrowię ją. Cześć!
☺ sal! = Cześć!

Gramatyka

Zaimki osobowe w Panduni to: mi = ja, tu = ty, i da = on, ona, ono. Pandunia jest językiem neutralnym płciowo. Nie rozróżnia płci w zaimkach trzecioosobowych ani jakichkolwiek innych zaimkach. Wszystkie zaimki osobowe są obecne przykładowym zdaniu poniżej.

mi plis tu sal da. = Ja proszę cię, żebyś pozdrowił go/ją.

Te zdanie ma strukturę osiową. Pierwszy czasownik, plis = prosić, odnosi się do tu jako swojego dopełnienia. Jednocześnie tu służy też jak podmiot drugiego czasownika, sal = pozdrowić, którego dopełnienie to da. Tak więc tu ma podwójną rolę: (1) dopełnienie pierwszego czasownika i (2) podmiot drugiego czasownika. Dlatego, jest osią albo zawiasem, między dwoma czasownikami.

Struktura osiowa: Podmiot + Czasownik¹ + Dopełnienie/Podmiot + Czasownik² + Dopełnienie

Struktura osiowa jest powszechną strukturą w Panduni.

Pamiętaj, że można opóścić zaimki znane z kontekstu. Innymi słowy, mówiący może spokojnie założyć, że słuchacze wiedzą, o kim mówi, więc nie potrzeba wciąż ich powtarzać. W ten sposób zdania mogą być skracane.

mi plis tu sal da. = Ja proszę cię, żebyś pozdrowił go/ją.
plis sal da. = Proszę, pozdrów go/ją.

Zdanie plis sal da ma użyteczny wzór, użyteczny przy grzecznych prośbach.

plis side. = Proszę, usiąść.
plis don kafe. = Proszę, podaj kawę.
plis don cha. = Proszę, podaj herbatę.
plis yam cha. = Proszę, pij herbatę.
plis safi kamar. = Proszę, sprzątaj pokój.

Bezpośrednie rozkazy mogą być też tworzone tylko jednym czasownikiem i rozkazującym tonem.

don cha! – Daj (mi) herbatę!
safi kamar! – Sprzątaj pokój!
safi da! – Sprzątaj to!

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię.

  1. Pije herbatę.
  2. Szef poprosił ją, by usiadła.
  3. Proszę, napij się kawy lub herbaty.
  4. Matka poprosiła mnie, żebym sprzątał pokój.
  5. Szef siada i pije kawę.

Lista słów

cha herbata
danke dzięki, dziękuję
don dać, dawać
e i
kafe kawa
kamar pokój
o lub
plis poprosić, prosić
safi posprzątać, sprzątać
side siedzieć
yam jeść lub pić

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. da yam cha.
  2. shefe plis da side.
  3. plis yam kafe o cha.
  4. mama plis mi safi kamar.
  5. shefe side e yam kafe.

Pytania "tak lub nie"

Dialog

☺ sal! sual tu yam kafe o cha? – Witam! Czy chce pan kawę albo herbatę?
☻ cha. – Herbatę.
☺ tu ne? – A pan?
☹ mi no basha pandunia... – Nie mówię w Panduni...
☺ perdon! sual da yam cha? – Przepraszam! Czy napije się herbaty?
☻ no. da no yam cha. da yam kafe. – Nie, on nie pije herbaty. On pije kawę.
☺ sual tu yam supe? – Czy zje pan zupę?
☻ ye. – Tak.
☺ sual da yam supe? – Czy on zje zupę?
☻ no yam. – Nie.
☺ danke. mi don un cha e un kafe e un supe pos ten minute. – Dziękuję. Przyniosę jedną herbatę, jedną kawę i jedną zupę za dziesięć minut.

Zadawanie pytań

Pytanie, na które można odpowiedzieć mówiąc tak lub nie mają taką samą strukturę osiową, co prośby z plis, której nunczyłeś się w poprzedniej lekcji. Pytania są wprowadzane słowem sual = pytać.

mi sual tu yam cha. – Ja pytam cię, czy napijesz się herbaty.
sual tu yam cha? – Czy pijesz herbatę?
sual yam cha? – Czy pić herbatę?

Prośby zazwyczaj dotyczą pytanego lub pytanych, ale pytania pytania często dotyczą innych ludzi. Dlatego drugi ziamek jest zazwyczaj potrzebny. Może zostać opuszczony tylko, gdy jest jasne, o kogo chodzi.

sual da yam cha? – Czy on/ona pije herbatę?
sual tu yam supe? – Czy jesz zupę?
sual vi yam sui? – Czy pijemy wodę?

Oczywiście, powszechne rzeczowniki i nazwy własne również mogą być używane.

sual shefe yam kafe? – Czy szef pije kawę?
sual papa safi kamar? – Czy ojciec sprząta pokój?
sual Niki bashe pandunia? – Czy Nicky mówi Pandunia?

Dawanie odpowiedzi

Na pytania tak/nie można odpowiadać słowami ye 'tak' i no 'nie'.

– sual tu yam supe? – Czy jesz zupę?
– ye. – Tak.
– sual da yam supe? – Czy ona je zupę?
– no. – Nie.

Można odpowiadać też bardziej złożenie.

– sual tu yam kafe? – Czy pijesz kawę?
– ye. mi yam kafe. – Tak, piję kawę.
– sual da yam kafe? – Czy on pije kawę?
– no. da no yam kafe. – Nie, on nie pije kawy.

Można też odpowiadadać twierdząco powtarzając główny czasownik z pytania.

– sual tu yam sui? – Czy pijesz wodę?
– yam. – (Tak,) piję.

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię.

  1. Czy mówisz w Panduni?
  2. Tak, mówię w Panduni.
  3. Czy matka pije kawę?
  4. Nie, ona nie pije kawę.
  5. Czy ona je zupę?
  6. Ona nie je.

Lista Słów

bashe mówić; język
minute minuta
no nie
perdon przepraszam, pardon
pos po
sual
zapytać, pytać
sui woda
supe zupa
ten dziesięć
un jeden (1)
ye tak

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. sual tu bashe pandunia?
  2. ye. mi bashe pandunia.
  3. sual mama yam kafe?
  4. no. da no yam kafe.
  5. sual da yam supe?
  6. (da) no yam.

Mówienie nie

W poprzedniej lekcji nunczyłeś się odpowiadać ye i no na pytania. Słowo no jest używane do przeczenia. Dodawanie no przed czasownikiem zamienia zdanie twierdzące w przeczące.

mi sal tu. – Pozdrawiam cię.
mi no sal tu. – Nie pozdrawiam cię.

Konceptualnie, zdanie przeczące oznacza brak lub nieistnienie przeczonego słowa. W zdaniu mi no sal tu przeczące słowo no zaprzecza istnieniu pozdrowienia. W Panduni słowo negujące działa na nastepne słowo. Różne zakresy przeczenia mogą zależeć od lokalizacji słowa negującego.

mi plis tu safi kamar. – Ja proszę cię, żebyś sprzątał pokój.
mi no plis tu safi kamar. – Ja NIE proszę cię, żebyś sprzątał pokój.
mi plis tu no safi kamar. – Ja proszę cię, żebyś NIE sprzątał pokoju.

Negowane słowo może być dowolnego typu: czasownik, zaimek, rzeczownik, przymiotnik, a nawet liczebnik.

da no have mau. – Ona nie ma koty.
da have no mau, ama vaf. – Ona ma nie koty, ale psy.
no da, ama mi have mau. – Nie ona, ale ja mam koty.
mi have no un, ama du mau. – Ja nie mam jednego, ale dwa koty.

Ćwiczenia

Przetłumacz te zdania z języka polskiego na Pandunię. Czasem istnieje więcej niż jedna poprawna odpowiedź

  1. Nie sprzątał pokoju.
  2. Jeden kubek nie jest pusty.
  3. Dwa psy nie jedzą zupy.
  4. Nie ma psa ani kota.
  5. Szef pije herbatę ale nie kawę.
  6. Matka nie ma psa, ale (ma) dwa koty.

Word List

ama ale
du dwa
hali pusty
have mieć
kupa kubek, szklanka
mau kot
vaf pies
siro zero

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. da no safi kamar.
  2. un kupa no hali.
  3. du vaf no yam supe.
  4. da no have vaf e mau. / da have no vaf e no mau.
  5. shefe yam cha ama no kafe.
  6. mama have no vaf ama du mau.

Więcej pytań

Do zadawania pytań, które zaczynają się w języku polskim zaimkami pytajnymi innymi niż czy, używany jest zazwyczaj zaimek hu ('kto') vat ('co'). Pytanie może zostać skonkretyzowane przez użycie słów na osobę, czas, sposób lub rzecz, jeśli trzeba.

da es hu? – Cot to jest? / Kim on/ona jest? vat jen lai? – Kto przychodzi? (jen = osoba)
tu yam a vat tem? – Kiedy jesz? (zaman = czas)
von danse a vat vei? – Jak tańczyć? (vei = sposób, styl)

W Panduni pytania zaczynające się w polskim na dlaczego są zadawane przez vat sabab.

vat sabab tu suka mau? – Dlaczego lubisz koty?

Na pytania o przyczynę, lub powód czegoś, odpowiada się dodając of sabab przed przyczyną lub powodem. of sabab jest tak naprawdę bierny czasownik znaczący być spowodowanym przez.

vat sabab tu suka mau? – Dlaczego lubisz koty?
of sabab di es kavai. – Ponieważ są słodkie.

Oczywiście of sabab może być też używane do wyrażania przyczyny lub powodu czegoś, nawet nie odpowiadając na pytanie.

mi suka mau of sabab di es kavai – Lubię koty, bo są słodkie.

Ćwiczenia

  1. Kto lubi zupę?
  2. Ojciec lubi.
  3. Kiedy przyjdzie?
  4. Za dziesięć minut.
  5. Dlaczego nie je?
  6. Ponieważ nie lubi kawy ani zupy.

Lista słów

danse tańczyć
jen osoba
kom przychodzić
suka lubić
tem czas
vei sposób, styl

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. hu suka supe?
  2. papa suka.
  3. vat tem da kom?
  4. pos des minute.
  5. vat sabab da no yam?
  6. of sabab da no suka kafe e supe.

Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość

Wyrażanie czasu

Nie ma odmiany czasowników w Panduni. Wszystkie czasowniki mają tylko jedną formę, niezależną od podmiotu, czasu i aspektu. Na przykłas, mi yam ban może znaczyć i "Jem chleb", "Zjadłem chleb", i "Jadłem chleb", ale zazwyczaj jedno znaczenie ma sens w kontekście rozmowy. Na przykład, gdy ludzie rozmawiają o śniadaniu tego dnia, zdanie mówi o czasie przeszłym.

mi yam ban a suba yam. – Zjadłem chleb na poranny posiłek.

Istnieją też konkretne słowa opisujące czas.

did - już, przed określonym czasem
nun - teraz, w tym momencie
vil - w przyszłości

Przymiotniki dla przeszłości, teraźniejszości i przyszłości to, odpowiednio, did, nun i vil. Mogą być używane do modyfikowania rzeczowników.

Te same słowa są używane, gdy mowa o czynnościach i wydarzeniach w czasie. Po prostu umieszcza się je po czasowniku.

mi did bate da. – Uderzyłem to (w przeszłości).
mi nun bate da. – Uderzam to (teraz).
mi vil bate da. – Uderzę to (w przeszłości).

Nie trzeba powtarzać oreśleń czasu cały czas. To byłoby dziwne. Wystarczy określić to na początku wypowiedzi. Inne określenie czasu nie będzie potrzebne, doopóki nie zmieni się czas albo nie będzię przydatne zaakcentowanie, że mowa wciąż w tym samym czasie.

mi did have un mau. – Miałem jednego kota w przeszłości.
da es gud mau. – To był dobry kot.
mi nun have un vaf. – Mam teraz jedneg psa.

Jakiekolwiek określenie czasu jest dobre. Gdy jedno określenie czasu jest obecne, nie potrzeba dodatkowych słów.

mi be gene a nen 2003. – Urodziłem się w 2003. roku.
da safi da kamar a pos den. – Posprząta pokój jutro.

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię. Poprawne odpowiedzi są na dole strony.

  1. Mój szef będzie świętował w przyszłości.
  2. Miałem dwa psy.
  3. Jesz teraz zupę.
  4. Sprzątała pokój dzień wcześniej.
  5. Kot będzie jutro pił kawę.
  6. Twoja matka świętowała zeszłej nocy.

Lista słów

did przeszły, były
nun teraźniejszy, obecny
vil przyszły
bate uderzyć, bić
ban chleb
feste świętować, bawić się suba yam poranny posiłek, śniadanie

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. mi se shefe vil feste.
  2. mi did have du vaf.
  3. tu nun yam supe.
  4. da safi kamar a preden.
  5. mau yam milke a posden.
  6. tu se ma feste a prenoche.