insan du putong hake

predobabe

sabe – baze da huria, adalia, e pacia sa dunia esa note da indoteni onore e egali e no alabli hake da mey member da famile da insania. sabe – sa nega e hena insani hake, rezulta barbari kare da fura darmosense da insania, e kaixa da dunia da sa insan tena huria da loge e xine e sekuria da fobia e wane esa maxim gawi gole da putong deme. sabe – aga insane no musu pa, ko maxim badi plane, rebela kontra tirania e hakopuxia, insani hake bixu sekuru kanune. sabe – krizi fate esa mota raste da dosti guanxe da meda nasia. sabe – pan nase da unisi nasia, sa li bazodokume, repo amena loli xine da bazi insani hake, da onore e VALUE da ren, e da egali hake da man e fem, e RESOLVETO mota soci jinia e max guni hayi darje sa max day huria. sabe – membi dexe wada kara, sa helpe da unisi nasia, mote da putong onore e sekuria da insani hake e bazi huria. sabe – putong ahe da yi hake e huria tena maximi hamia aga yi wade abla veru. rezulte – PUTONG JAMIA DA UNISI NASIA komuna yi PUTONG LOGE DA INSANI HAKE ko putong norme da jinia da pan nase e nasia, pa ica mey ren e mey parte da socia, dura hema yi loge sa pan sate, wilo werka sa darsia pa mota onore da yi hake e huria e, sa jini nasi e nasomedi acione, sekura loli putong e funci note e sekuria, meda nase da membi dexe e meda nase da dexe da nica li kratia.

babe 1

pan insan jenu huro e egalo sa gune e hake. lole tena razon e bude. lole bixu trata unale sa ruhe da saudaria.

babe 2

pan insan haku sa pan hake e huria da sifu sa yi loge, na eni hasia da yange, misalo: rase, rang da pile, jinse, baxe, dine, politiki o ali raye, nasi o soci asle, malke, jene, o ali hale. plus, bixu no hasa sa baze da politiki, sultani, o medonasi hale da dexe o aria da tena mey insan, sa le esa autonomi, wayonomi, o eni ali yange da kratia.

babe 3

pan insan haku sa haye, huria, e sekure da ren.

babe 4

no halala eni insan musu pa servia. musoservia e xopia da server bixu haramu sa pan forme.

babe 5

no halala eni insan zalimo paxu o donu zalimi, no insanodeki, o nolonido insulti pune.

babe 6

pan insan haku sa notia ko ren sa kanune sa pan loke.

babe 7

pan insan esa egali sa kanune e haku sa egali sekure da kanune na eni hasia. pan haku sa sekure kontra eni hasia da haramu yi loge e kontra eni suje da hasia da we.

babe 8

pan insan tena hake da rezultiki sahe sa dexi hakimer, da tena sultane, ca acione da kontra bazi hake da wadu bazokanune o ali kanune pa le.

babe 9

no halala eni insan kapu o detasu o wayu ca dex na kanune.

babe 10

pan insan tena, sa puri egalia, hake da adalo demo audu autonomi e no parti hakimer sa hakime da li hake, bixe o krime.

babe 11

pan insan, da hakimu, tena hake da fikra le ko nodexi ata dalila le ko dexi sa kanune sa demo hakime su garanta pan defe pa le
no halala eni insan hakimu ko dexi da eni krime ca kare o nokare da no krime dura ye karu sa dexi kunune o nasomedi kanune. e no abla dona maxo mal pene ko pene aplikabli sa kanune dura yi krime atu.

babe 12

no halala eni insan anplizo aciona sa tane o famile o dome o poste da ali insan na kanune e no abla agresa sa li onore. pan insan tena hake da defe kontra yi yange da anplizi acione e agrese.

babe 13

pan insan tena hake da huri migre e domia medu kenare da eni dex.
pan insan tena hake da cuta eni dex, plus li dex, e retra li dex.

babe 14

pan insan tena hake da le pliza e uza dexi sekure kontra agresia sa ali dex.
no halala yi hake uzu, aga agresia vero ca no politiki krime o ca kare da kontra dike o kanune da lige da Unisi Nasia.

babe 15

pan insan tena hake da dexosife.
no halala anzayisa dexosife da eni insan o nega mute da ye na kanune.

babe 16

purumuri man o fem tena hake da lole gama o kaixa famile na limite da rase o dexosife o dine. lole tena egali hake sa gamia e dura gamia e sa fine da gamia.
halala gamia mono sa huri e puri samoraye da gamike.
famile eki e bazi eme da socia e tena hake da sekure da dex e socia.

babe 17

pan insan tena hake da le malka mono o sa ali insan.
no abla geta malke da eni insan na li ice o kanune.

babe 18

pan ren tena hake da fikre e darme e dine; yi hake inda huria da muta li dine o xine e huria da xowa, mono o jamo sa ali insan, li dine o xine sa darsoguria o rasme o dine.

babe 19

pan insan tena hake du huria du raye e rayoinforme; yi hake inda huria da insan raya, na anplizi acione, e serca e geta e komuna informe e ideye, sa eni media e no konsida kenare.

babe 20

pan insan tena hake da huria da paci jamia e guanxe.
no abla musa eni insan pa guanxe.

babe 21

pan insan tena hake da le parta governe da li dex, dixo o transa cuzi wakiler.
pan insan tena hake da egali uzable da demi serve sa li dex.
ice da jamia da insan bixu baza sultane da governe; yi ice bixu xowa sa zamani e veri cuzia sa putong, egal, e siri cuze o sa egal metode da huri cuzia.

babe 22

pan insan, ko member da socia, tena hake da soci sekure e verise, sa dexi werke e nasomedi jamowerke e harmonia du organize e faide da mey dexe, da biznesi e soci e kulturi hake da nidi pa li onore e huri fajane da li reni sife.

babe 23

pan insan tena hake da kare, huri cuze da karia, da adali e favorabli hale da kare, e da sekure kontra ankaria.
pan insan, na hasia, tena hake da egali peye sa egali kare.
pan insan da kara, tena hake da adali e favorabli peye da garanta zayia da egali ko onor da insan, pa le e li famil, e purisa sa ali metode du socosekure.
pan insan tena hake da su le fata o laya karolige pa sekure da li hame.

babe 24

pan insan tena hake da xuxe e ankari zaman; ye inda razoni limite da kari zaman e zamani e peyi ankari zaman.

babe 25

pan insan tena hake da jivononorme da garanta sihe e suke pa le e li famile; yi garanate sa yame e fuke e dome e medike e nidi soci serve e socisekure sa kase da ankaria o patia o anablia o morti gamike o lawsife o eni ali anzaye da jivi faide na li sultane.
mamsife e bacosife tena hake da hasi helpe. pan bace, sa o na gamia, bixu samo sekuru socia.

babe 26

pan insan tena hake da darse. darse bixu na koste, minimo sa bazi faze. bazi darse bixu bixi. tehni e pexi darse bixu putongo uzabli e daydarse bixu egalo uzabli pa pan insan sa baze da bonsife.
darse bixu fokusa puri fajane da insani bonsife e forta onore pa insan da hake e bazi huria. le bixu janikisa ahe e tolere e dostia da pan nasia e rasi o dini grupe, e bixu helpa acione da lige da Unisi Nasia sa hafize da pace.
jener tena ceni hake da cuze da darse da bixu darsu zi pute.

babe 27

pan insan tena hake da huri parte sa kulturi jive da socia e uze da arte e komune da loji jine e li faide.
pan insan tena hake da sekure da darmi e mati interese ca eni loji o kitabi o arti cane da le cana.

babe 28

pan insan tena hake da soci e nasmedi ratibe da su hake e huria da sa yi dokume abla puro verisu.

babe 29

pan insan tena bixe sa socia da su li renosife du huri e puri fajane abla.
sa aplike da li hake e huria, pan insan bixu limitu limite mono da canu kanune mono pa sekura jane e onore da hake e huria da ali insan e pa verisa darme e demratibe e putong bonsife sa demkarti socia.
no halala, sa eni kase, aplika yi hake e huria kontra dike e kanune da lige da Unisi Nasia.

babe 30

nol xey sa yi dokume abla dona, pa eni dexe o grupe o ren, eni hake da acione o parte sa yi acione da dika anzayisa eni hake o huria da kitabu sa yi dokume.

duga insan da hake sa ali bax