Frazaro

Enkonduko

Pandunio estas artefarita lingvo, elpensita por esti relativa facila al ĉiuj. Eblas lerni ĝin rapide per ĉi tiu praktika kurso.

Estas facile fari simplajn frazojn en pandunio. Estas nek artikoloj nek verbo "esti". Ordinaraj vortoj ne ŝanĝiĝas por montri pluralon, kaj verboj ne ŝanĝiĝas por montri tempon.

La kurso konsistas el mallongaj lecionoj. Ĉiu leciono prezentas novan vorton, kiu estas uzata en pluraj frazoj de la teksto. La celo estas montri, kiel la vortoj funkcias en frazo. Eble estos pliaj novaj vortoj en la leciono, sed ne zorgu pri ili. Ne necesas lerni ĉiujn samtempe. Nur enmemorigu la frazojn kiujn vi trovas utilaj. Eble ankaŭ la ceteraj enmemoriĝos, nerimarkate.

Eblas studi ĉi kurson kun unu aŬ pliaj amikoj. Vi kune legu la frazojn kaj klopodu krei simplaj konversaciojn. Eblas studi ankaŭ sola. Eĉ tiel, estas utile laŭt-legi konversaciojn. Ripetu la samajn frazojn plurfoje ĉiutage. Onidire, ripetado estas la fundamento de lernado.

Noto: Multaj lecionoj enhavas ankaŭ helpaj kaj klarigajn notojn kiel ĉi tiu. Ili klarigas gramatikajn detalojn por interesatoj. Se ili ne estas utilaj al vi, vi povas ignori ilin. Ne necesas koni la lingvo-teorion por paroli pandunie.

1a parto: Salutado

sal saluti

sal! Saluton!

sal suba! Bonan matenon!

sal den! Bonan tagon!

sal sham! Bonan vesperon!

sal noche! Bonan nokton!

sal yam! Bonan apetiton!

sal kom! Bonvenon!

sal go! Ĝis!

sal safar! Bonan vojaĝon!

sal sona! Bonan nokton!

Noto: sal estas ĝenerala vorto por salutado en ĉiuj situacioj.

Etimologio. sal venas el franca salut, araba سَلَام‏ salām, hebrea שָׁלוֹם‏ šalom, turka selam, hindia सलाम salām, sŭahila salaam, indonezia selamat.

danke dankon

🙏

danke! Dankon!

meni danke! Multajn dankojn!

ye, danke. Jes, danke.

no, danke. Ne, danke.

danke tu. Dankon al vi.

mi danke tu. Mi dankas vin.

mi danke tu helpe mi. Mi dankas vin pro vi helpis min.

danke tu helpe mi. Dankon pro vi helpis min.

no yau danke. Ne dankinde.

es esti

La vorto es konstatas ion kiel fakto.

mi es Tomas. Mi estas Tomaso.

tu es Sara. Vi estas Sara.

aple es frute. Pomo estas frukto.

Etimologio. es venas el franca est, angla is, germana ist.

mi mi

mi es Sara. Mi estas Sara.

mi es Tomas. Mi estas Tomaso.

mi sal mama. Mi salutas patrinon.

mi sal papa. Mi salutas patron.

La vorto sal estas kaj substantivo kaj verbo. La normala vortordo en pandunio estas subjekto-verbo-objekto.

Sara ye sal Tomas. Sara salutas Tomason.

sal mama! Saluton, patrino!

sal papa! Saluton, patro!

Etimologio. mi venas el angla me, hindia मैं (meṇ), hispana mi, fula mi, sŭahila mimi.

tu vi (singulare)

tu es Tomas. Vi estas Tomaso.

mi sal tu. Mi salutas vin.

tu sal mi. Vi salutas min.

Noto: Vortoj neniam ŝanĝiĝas en pandunio. Do mi havas la saman formon kaj kiel subjekto kaj kiel objekto.

sal tu! Saluton al vi!

mi love tu. Mi amas vin.

Etimologio. tu venas el hispana tu, itala tu, franca tu, rusa ты (ty), hindia तू (tū), persa تو‏‎ (to), taĝika ту (tu).

da li, ŝi, ĝi

da es man. Li estas viro.

da es fem. Ŝi estas virino.

da es aple. Ĝi estas pomo.

Noto: da estas ĝenerala pronomo de tria persono.

mi sal da. Mi salutas lin/vin.

Etimologio. da venas el mandarenĉina 他/她 (tā), malaja dia.

sual demandi, ĉu

sual tu es Tomas? Ĉu vi estas Tomaso?

sual tu es davar? Ĉu vi estas doktoro?

Noto: Demandoj ofte komencas per sual. Sed ĝi estas tute normala verbo, ne demandvorteto kiel esperanta ĉu. Fakte, la lasta demando estas simple mallonga manero por diri mi sual tu es dokter (Mi demandas: Vi estas doktoro?). Oni nur forlasis la unuan pronomon.

sual tu gud? Kiel vi fartas? (Laŭvorte: Ĉu vi bonas?)
mi gud. Mi fartas bone.
tu ne? Kaj vi?
mi no gud. Mi ne fartas bone.

Etimologio. sual venas el araba سؤال (su'āl), hindia सवाल (savāl), malaja soal, sŭahila swali.

ye jes

sual tu es Tomas? Ĉu vi estas Tomaso.

ye, mi es Tomas. Jes, mi estas Tomaso.

sual da es davar? Ĉu li/ŝi estas doktoro?

ye, da es davar. Jes, li estas doktoro.

no ne

mi no es Sara. Mi ne estas Sara.

mi no es dokter. Mi ne estas doktoro.

sual tu gud? Ĉu vi fartas bone?
ye. mi gud. Jes, mi estas bone.

sual tu es gud? Ĉu vi fartas bone?
no, mi no es gud. Ne, mi ne estas bone.

Vi povas uzi no por nei ĉion. Metu ĝin antaŭ la neitan vorton.

da no sal mi. Li/ŝi no salutas min.

Etimologio. no venas el angla no, hispana no, franca non.

Pluraj personaj pronomoj

Singular	Plural
mi	vi
mi	ni
tu	yu
ci, vi	vi
da	di
li, ŝi, ĝi	ili

vi sal yu. Ni salutas vin ĉiujn.

yu sal di. Vi ĉiuj salutas ilin.

di sal vi! Ili salutas nin.

vi es fem. Ni estas virinoj.

yu es man. Vi estas viroj.

di es aple. Ili estas pomoj.

vat? kio? kiu?

vat? Kion?

tu es vat? Kiu vi estas? mi es Tomas. Mi estas Tomaso.

da es vat? Kiu ŝi estas? da es Sara. Ŝi estas Sara.

yu es vat? Kiuj vi estas?

di es vat? Kiuj ili estas?

Etymologio. vat venas el angla what, ĝermana was, nederlanda wat.

da tiu

da hir es vat? Kio estas ĉi tio?

da hir es aple. Ĉi tio estas pomo.

da der es vat? Kio estas tio?

da der es aranja. Tio estas oranĝo.

da es rubi aple. Tio estas ruĝa pomo.

da aple es rubi. Tiu pomo ruĝas.

da es rubi. Ĉi tio estas ruĝe.

di sta vat? Kie ili estas?

di sta hir. Ili estas ĉi tie.

di sta der. Ili estas tie.

se (poseda vorteto)

da es vat? Kio estas ĉi tio?

da es mi se telefon. Tio estas mia telefono.

da hir es vat se? Tio estas kies?

da es mi se. Tio estas mia.

Noto: La posedan vorteton se oni metas inter la posedanto kaj la posedataĵo. Do mi se signifas 'mia', tu se signifas 'via', kaj tiel plu.

da es vat? Who's he/she?

da es mi se frende. Li/ŝi estas mia amiko.

mi es Sara se frende. Mi estas amiko de Sara.

Etimologio. se venas el angla 's, afrikaansa se, franca son ~ sa, hispana su.

nam nomo

tu se nam es vat? Kio estas via nomo?

mi se nam es Tomas. Mia nomo estas Tomaso.

da se nam es vat? Kio estas ŝia nomo?

da se nam es Sara. Ŝia nomo estas Sara.

Etimologio. nam venas el hindia नाम (nām), persa نام‏‎ (nām), thaja นาม (naam), malaja nama, japana 名前 (namae), ĝermana Name, angla name.

have havi

mi have un gud haus. Mi havas bonan domon.

da no have mone. Li/ŝi ne havas mono.

mi van have un nove telefon. Mi volas havi novan telefonon.

sual tu have pikin? Ĉu vi havas infanojn?
mi have du pikin. Mi havas du infanojn.

nou scii, koni

mi nou da. Mi konas lin/ŝin.

sual tu nou da der jen? Ĉu vi konas tiun personon?

mi no nou. Mi ne scias.

sual yu nou unotre? Ĉu vi konas unu la alian?

vi nou unotre of long. Ni konas unu la alian longe.

helpe helpo

mi yau helpe. Mi bezonas helpon.

sual tu kan helpe mi? Ĉu vi povas helpi min?

sual mi kan helpe tu? Ĉu mi povas helpi vin?

mi van helpe tu. Mi volas helpi vin.

2a parto: Manĝado

yam manĝi, trinki

sual tu van yam som ting? Ĉu vi volas manĝi ion?

da yam un aple. Li/ŝi manĝas pomon.

di yam aple. Ili manĝas pomojn.

Noto: Pandunio ne havas apartajn formojn por singularo kaj pluralo. Do vorto kiel aple indikas unu aŭ multajn pomojn.

sual tu yam kafe? Ĉu vi trinkas kafon?

ye. mi yam kafe. Jes, mi trinkas kafon.

Noto: Signifo de yam kovras manĝadon kaj trinkadon.

mi yam kafe e ban. Mi manĝas kafon kaj panon.

van voli

sual tu van yam? Ĉu vi volas manĝi?

tu van yam vat? Kion vi volas manĝi?

Noto: En pandunio la demandvorto estas en la normala loko ankaŭ en demandaj frazoj. La vortordo ne ŝanĝas pro vat.

mi van yam kafe. Mi volas trinki kafon.

sual tu van yam cha? Ĉu vi volas trinki teon?
no. mi no van cha. mi van kafe. Ne. Mi ne volas teon. Mi volas kafon.

tu van vat aple? Kiun pomon vi volas manĝi?
da rubi. Tiun ruĝan.

plis peti

mi plis tu yam cha. Mi petas ke vi trinku teon.

mi plis tu kom haus. Mi petas ke vi venu hejmen.

mi plis tu helpe mi. Mi petas ke vi helpu min.

Noto: Faru mallongajn petojn forlasante la pronomojn.

plis yam cha. Bonvolu trinki teon!

plis yam kafe. Bonvolu trinki kafon!

plis kom haus. Bonvolu veni hejmen!

plis helpe mi. Bonvolu helpi min.

shal -u, faru

vi shal yam! Ni manĝu!

yu shal yam! – Vi manĝu!

yam! – Manĝu!

vi shal go yam! Ni iru manĝi!

vi shal go haus. Ni iru hejmen.

yau bezoni

mi yau helpe. Mi bezonas helpon.

mi yau yam. Mi bezonas manĝi.

sual tu yau yam? Ĉu vi bezonas manĝi?

sual tu yau sui? Ĉu vi bezonas trinki (akvon)?

3a parto: Komunikado

perdon pardono

perdon! mi no aha. Pardonon, mi ne komprenas.

perdon! da es vat? Pardonon, kio estas tio?

perdon. tu se nam es vat? Pardonon, kio estas via nomo?

aha kompreni

sual tu aha mi? Ĉu vi komprenas min?

mi aha. Mi komprenas.

perdon. mi no aha tu. Pardonon, mi ne komprenas vin.

mi no bas aha tu. Mi ne sufiĉe komprenis vin.

mi aha no ting. Mi komprenas nenion.

kan povi

mi kan shofe karo. Mi povas konduki aŭton.

da no kan shofe karo. Ŝi/li ne povas konduki aŭton.

sual tu kan shuli da? Ĉu vi povas ripari ĝin?

sual tu kan pandunia? Ĉu vi povas paroli pandunion?

mi kan pandunia. Mi povas pandunion.

mi kan kam pandunia. Mi povas ete pandunion.

mi no kan english. Mi ne povas paroli la anglan.

perdon. mi no kan tu se bashe. Pardonon, mi ne povas paroli vian lingvon.

loga diri, paroli

tu loga vat? Kion vi diris?

mi loga to tu. Mi parolas al vi.

vi loga to unotre. Ni parolas unu al alia.

von loga "kato" a vat mode a pandunia? Kiel oni diras "kato" pandunie?

kato es vat a pandunia? Kio estas "kato" pandunie?

mau loga "miau". Kato diras mjaŭ.

audi aŭdi, aŭskulti

audi mi! Aŭskulti min!

mi no kan audi tu. Mi ne povas aŭdi vin.

plis loga mor bala. Bonvolu paroli pli forte.

mi audi muzike. Mi aŭskultas muzikon.

tu audi vat sorte muzike? Kian muzikon vi aŭskultas?

vize vidi, rigardi

suka vize tu. Mi ĝojas vidi vin!

to rivize! Ĝis la revido!

vize tu a posden! Ĝis la revido morgaŭ!

mi vize da a preden. Mi vidin lin/ŝin hieraŭ.

seme signifi

da hir lexe ye seme vat? Kion tiu vorto signifas?

"mau" ye seme vat? Kion "mau" signifas?

da seme un sorte of hevan. Ĝi signifas tipon de besto.

mi no aha da seme vat. Mi ne komprenas kion ĝi signifas.

kitab skribi

plis kitab tu se adres. Bonvolu skribi vian adreson.

plis kitab da a hir. Bonvolu skribi ĝin ĉi tie!

bashe paroli, lingvumi

sual yu bashe pandunia. Ĉu vi parolas pandunion?

vi bashe pandunia. Ni parolas pandunion.

sual tu kan bashe english? Ĉu vi povas paroli la anglan?

franse, espanya, portugal, rus la franca, la hispana, la portugala, la rusa

putong han, nipon, indonesia la ĉina, la japana, la indonezia

arabe, turke, parse, urdu, hindi la araba, la turka, la persa, la urdua, la hindia

suahili, hausa, yoruba, amara la sŭahilia, la haŭsa, la joruba, la amhara

4a parto: Iro

go iri

go der! – Iru tien!

tu go vat plas? Kien vi iras?

mi go haus. Mi iras hejmen.

mi mus go vat plas? Kien mi devas iri?

mi mus go to vat jen? Al kiu mi devas iri?

vi shal go! Ni iru!

vi shal go a fut Ni iru piede!

kom veni

kom hir! – Venu ĉi tien!

plis kom! Bonvolu veni!

tu kom of vat plas? Vi venas el kie?

mi kom of Dubai. Mi venas el Dubai.

mi kom haus a pos den. Mi venos hejmen morgaŭ.

safar vojaĝi

sual tu safar a tren? Ĉu vi vojaĝas per vagonaro?

vi safar of London to Paris. Ni vojaĝas el Londono al Parizo.

safar es muche long. La vojaĝo estas tre longa.

a ĉe, en, sur

hotel a vat plas? Kie estas la hotelo?

hotel a da der dau. La hotelo estas ĉe tiu vojo.

tu a vat plas? Kie vi estas?

mi a haus. Mi estas hejme.

da a vat plas? Kie li aŭ ŝi estas?

da side a kamar. Li aŭ ŝi sidas en la ĉambro.

Noto! Vi povas uzi a kiel prepozicio aŭ ankaŭ kiel verbo.

mi verke a... Mi laboras ĉe ...

loju loĝi

tu loju vat plas? Kie vi loĝas?

mi loju Singapur. Mi loĝas en Singapuro.

sual tu loju da hir hotel? Ĉu vi loĝas en cxi tiu hotelo?

dele atendi

plis dele! Bonvolu, atendu!

dele mi! Atendu min!

di dele vi. Ili atendas nin.

mi dele tu a hotel. Mi atendas vin en la hotelo.

5a parto. Tempaj frazoj

bi esti -anta

mi bi sal tu se frende. Mi nune salutas vian amikon.

da man bi vize un filme. La viro estas vidanta la virinon.

hav esti -inta

mi hav sal tu se frende. Mi estas salutinta vian amikon.

da man hav vize da filme. La viro estas vidinta la filmon.

did -is, pasinte

mi did sal tu se frende. Mi salutis vian amikon.

man did vize un filme. La viro vidis filmon

da did es shefe. Ĝi estis la ĉefo.

da did es a haus. Ĝi estis pasinte hejme.

vil -os

mi vil sal tu se frende. Mi salutos vian amikon.

da man vil vize da filme. La viro vidos la virinon.

da vil es shefe. Ĝi estos la ĉefo.

da vil es a haus. Ĝi estos hejme.