Frazaro

Enkonduko

Pandunio estas artefarita lingvo, elpensita por esti relativa facila al ĉiuj. Eblas lerni ĝin rapide per ĉi tiu praktika kurso.

Estas facile fari simplajn frazojn en pandunio. Estas nek artikoloj nek verbo "esti". Ordinaraj vortoj ne ŝanĝiĝas por montri pluralon, kaj verboj ne ŝanĝiĝas por montri tempon.

La kurso konsistas el mallongaj lecionoj. Ĉiu leciono prezentas novan vorton, kiu estas uzata en pluraj frazoj de la teksto. La celo estas montri, kiel la vortoj funkcias en frazo. Eble estos pliaj novaj vortoj en la leciono, sed ne zorgu pri ili. Ne necesas lerni ĉiujn samtempe. Nur enmemorigu la frazojn kiujn vi trovas utilaj. Eble ankaŭ la ceteraj enmemoriĝos, nerimarkate.

Eblas studi ĉi kurson kun unu aŬ pliaj amikoj. Vi kune legu la frazojn kaj klopodu krei simplaj konversaciojn. Eblas studi ankaŭ sola. Eĉ tiel, estas utile laŭt-legi konversaciojn. Ripetu la samajn frazojn plurfoje ĉiutage. Onidire, ripetado estas la fundamento de lernado.

Noto: Multaj lecionoj enhavas ankaŭ helpaj kaj klarigajn notojn kiel ĉi tiu. Ili klarigas gramatikajn detalojn por interesatoj. Se ili ne estas utilaj al vi, vi povas ignori ilin. Ne necesas koni la lingvo-teorion por paroli pandunie.

1a parto: Salutado

sal saluti

sal Saluton!

sal suba! Bonan matenon!

sal den! Bonan tagon!

sal xam! Bonan vesperon!

sal noce! Bonan nokton!

sal yam! Bonan apetiton!

sal lai! Bonvenon!

sal ga! Ĝis!

sal safar! Bonan vojaĝon!

sal sona! Bonan nokton!

Noto: sal estas ĝenerala vorto por salutado en ĉiuj situacioj.

Etimologio. sal venas el franca salut, araba سَلَام‏ salām, hebrea שָׁלוֹם‏ šalom, turka selam, hindia सलाम salām, sŭahila salaam, indonezia selamat.

xukre dankon

�

xukre! Dankon!

poli xukre! Multajn dankojn!

ya, xukre. Jes, danke.

no, xukre. Ne, danke.

xukre tu. Dankon al vi.

mi xukre tu. Mi dankas vin.

mi xukre tu mede mi. Mi dankas vin pro vi helpis min.

xukre tu mede mi. Dankon pro vi helpis min.

no yau xukre. Ne dankinde.

es esti

The word sa can be used also for stating something as a fact. Then it is used in place of "to be".

mi es Tomas. Mi estas Tomaso.

tu es Sara. Vi estas Sara.

aple es frute. Pomo estas frukto.

Etimologio. es venas el franca est /ɛ/, portugala é, hindia है /ɦɛ/.

mi mi

mi es Sara. Mi estas Sara.

mi es Tomas. Mi estas Tomaso.

mi sal mama. Mi salutas patrinon.

mi sal papa. Mi salutas patron.

La vorto salam estas la substantivo kaj salama estas la verbo. La normala vortordo en pandunio estas subjekto-verbo-objekto.

Sara ya sal Tomas. Sara salutas Tomason.

sal mama! Saluton, patrino!

sal papa! Saluton, patro!

Etimologio. mi venas el angla me, hindia मैं (meṇ), hispana mi, sŭahila mimi.

tu vi (singulare)

tu es Tomas. Vi estas Tomaso.

mi sal tu. Mi salutas vin.

tu sal mi. Vi salutas min.

Noto: Vortoj neniam ŝanĝiĝas en pandunio. Do mi havas la saman formon kaj kiel subjekto kaj kiel objekto.

sal tu! Saluton al vi!

mi luba tu. Mi amas vin.

Etimologio. tu venas el franca tu, itala tu, rusa ты ty.

da li, ŝi, ĝi

da es man. Li estas viro.

da es fem. Ŝi estas virino.

da es aple. Ĝi estas pomo.

Noto: da estas ĝenerala pronomo de tria persono.

mi salam da. Mi salutas lin/vin.

Etimologio. da venas el mandarenĉina 他/她 (tā).

sual demandi, ĉu

sual tu es Tomas? Ĉu vi estas Tomaso?

sual tu es davar? Ĉu vi estas doktoro?

Noto: Demandoj ofte komencas per sual. Sed ĝi estas tute normala verbo, ne demandvorteto kiel esperanta ĉu. Fakte, la lasta demando estas simple mallonga manero por diri mi sual tu es davar (Mi demandas: Vi estas doktoro?). Oni nur forlasis la unuan pronomon.

sual tu hau? Kiel vi fartas? (Laŭvorte: Ĉu vi bonas?)
mi hau. Mi fartas bone.
sual tu? Kaj vi?
mi no hau. Mi ne fartas bone.

Etimologio. sual venas el araba سؤال (su'āl), hindia सवाल (savāl), malaja soal, sŭahila swali.

ya jes

sual tu es Tomas? Ĉu vi estas Tomaso.

ya, mi es Tomas. Jes, mi estas Tomaso.

sual da es davar? Ĉu li/ŝi estas doktoro?

ya, da es davar. Jes, li estas doktoro.

no ne

mi no es Sara. Mi ne estas Sara.

mi no es davar. Mi ne estas doktoro.

sual tu hau? Ĉu vi fartas bone?
ya. mi hau. Jes, mi estas bone.

sual tu hau? Ĉu vi fartas bone?
no, mi no hau. Ne, mi ne estas bone.

Vi povas uzi no por nei ĉion. Metu ĝin antaŭ la neitan vorton.

da no sal mi. Li/ŝi no salutas min.

Etimologio. no venas el angla: no, hispana: no, franca: non.

Pluraj pronomoj

Aldoni men al singulara pronomo por krei pluralan pronomon. mi (mi) → mimen (ni)
tu (vi, ci) → tumen (vi)
da (li, ŝi, ĝi) → damen (ili)

mimen sal tumen. Ni salutas vin ĉiujn.

tumen sal damen. Vi ĉiuj salutas ilin.

damen sal mimen! Ili salutas nin.

mimen es fem. Ni estas virinoj.

tumen es man. Vi estas viroj.

damen es aple. Ili estas pomoj.

Etimologio. mon venas el mandarenĉina: 们 "men", angla: men (homoj ĝenerale).

ke? kio? kiu?

ke? Kion?

tu es ke? Kiu vi estas? mi es Tomas. Mi estas Tomaso.

da es ke? Kiu ŝi estas? da es Sara. Ŝi estas Sara.

tumen es ke? Kiuj vi estas?

damen es ke? Kiuj ili estas?

ye e vo ĉi tiu kaj tiu

ye es ke? Kio estas ĉi tio?

ye es aple. Ĉi tio estas pomo.

vo es ke? Kio estas tio?

vo es oranje. Tio estas oranĝo.

ye es rubi aple. Tio estas ruĝa pomo.

ye aple es rubi. Tiu pomo ruĝas.

ye es rubi. Ĉi tio estas ruĝe.

damen a ke? Kie ili estas?

damen a ye. Ili estas ĉi tie.

damen a vo. Ili estas tie.

su (poseda vorteto)

ye es ke? Kio estas ĉi tio?

da es mi su telefon. Tio estas mia telefono.

ye es ke su? Tio estas kies?

da es mi su. Tio estas mia.

Noto: La posedan vorteton su oni metas inter la posedanto kaj la posedataĵo. Do mi su signifas "mia", tu su signifas "via", kaj tiel plu.

da es ke? Who's he/she?

da es mi su doste. Li/ŝi estas mia amiko.

mi es Sara su doste. Mi estas amiko de Sara.

Etimologio. su venas el angla 's, afrikaansa se, hispana su.

nam nomo

tu su nam es ke? Kio estas via nomo?

mi su nam es Tomas. Mia nomo estas Tomaso.

da su nam es ke? Kio estas ŝia nomo?

da su nam es Sara. Ŝia nomo estas Sara.

Etimologio. nam venas el hindia नाम (nām), persa نام‏‎ (nām), thaja นาม (naam), malaja nama, japana 名前 "(namae), ĝermana Name, angla name.

ha havi

mi ha un hau dom. Mi havas bonan domon.

da no ha pesa. Li/ŝi ne havas mono.

mi vol ha un neu telefon. Mi volas havi novan telefonon.

sual tu ha yo ben? Ĉu vi havas infanojn?
mi ha du ben. Mi havas da infanojn.

san scii, koni

mi san da. Mi konas lin/ŝin.

sual tu san vo jen? Ĉu vi konas tiun personon?

sual tumen san semen? Ĉu vi konas unu la alian?

mimen san semen de long. Ni konas unu la alian longe.

mede helpo

mi yau yo mede. Mi bezonas helpon.

sual tu bil mede mi? Ĉu vi povas helpi min?

sual mi bil mede tu? Ĉu mi povas helpi vin?

mi vol mede tu. Mi volas helpu vin.

2a parto: Manĝado

yam manĝi, trinki

sual tu vol yam yo? Ĉu vi volas manĝi ion?

da yam un aple. Li/ŝi manĝas pomon.

damen yam aple. Ili manĝas pomojn.

Noto: Pandunio ne havas apartajn formojn por singularo kaj pluralo. Do vorto kiel aple indikas unu aŭ multajn pomojn.

sual tu yam kafe? Ĉu vi trinkas kafon?

ya. mi yam kafe. Jes, mi trinkas kafon.

Noto: Signifo de yam kovras manĝadon kaj trinkadon.

mi yam kafe e ban. Mi manĝas kafon kaj panon.

vol voli

sual tu vol yam? Ĉu vi volas manĝi?

tu vol yam ke? Kion vi volas manĝi?

Noto: En pandunio la demandvorto estas en la normala loko ankaŭ en demandaj frazoj. La vortordo ne ŝanĝas pro ke.

mi vol yam kafe. Mi volas trinki kafon.

sual tu vol yam cai? Ĉu vi volas trinki teon?
no. mi no vol cai. mi vol kafe. Ne. Mi ne volas teon. Mi volas kafon.

tu vol ke aple? Kiun pomon vi volas manĝi?
ye rubi. Tiun ruĝan.

cing peti

mi cing tu yam cai. Mi petas ke vi trinku teon.

mi cing tu lai dom. Mi petas ke vi venu hejmen.

mi cing tu mede mi. Mi petas ke vi helpu min.

Noto: Faru mallongajn petojn forlasante la pronomojn.

cing yam cai. Bonvolu trinki teon!

cing yam kafe. Bonvolu trinki kafon!

cing lai dom. Bonvolu veni hejmen!

cing mede mi. Bonvolu helpi min.

haida ni faru

haida yam! Ni manĝu!

haida ga yam! Ni iru manĝi!

haida ga dom. Ni iru hejmen.

yau bezoni

mi yau yo mede. Mi bezonas helpon.

mi yau yam. Mi bezonas manĝi.

sual tu yau yam? Ĉu vi bezonas manĝi?

sual tu yau sui? Ĉu vi bezonas trinki (akvon)?

3a parto: Komunikado

maf pardono

maf! mi no aha. Pardonon, mi ne komprenas.

maf! ye es ke? Pardonon, kio estas tio?

maf. tu su nam es ke? Pardonon, kio estas via nomo?

aha kompreni

sual tu aha mi? Ĉu vi komprenas min?

mi aha. Mi komprenas.

maf. mi no aha tu. Pardonon, mi ne komprenas vin.

mi no bas aha tu. Mi ne sufiĉe komprenis vin.

mi aha nol. Mi komprenas nenion.

bil povi

mi bil xofe un kar. Mi povas konduki aŭton.

da no bil xofe un kar. Ŝi/li ne povas konduki aŭton.

sual tu bil xuli da? Ĉu vi povas ripari ĝin?

sual tu bil pandunia? Ĉu vi povas paroli pandunion?

mi bil pandunia. Mi povas pandunion.

mi bil kam pandunia. Mi povas ete pandunion.

mi no bil englix. Mi ne povas paroli la anglan.

maf. mi no bil tu su baxe. Pardonon, mi ne povas paroli vian lingvon.

loge diri, paroli

tu loge ke? Kion vi diris?

mi loge to tu. Mi parolas al vi.

mimen loge to semen. Ni parolas unu al alia.

se loge "kato" a ke yang a pandunia? Kiel oni diras "kato" pandunie?

"kato" es ke a pandunia? Kio estas "kato" pandunie?

mau loge "miau". Kato diras mjaŭ.

audi aŭdi, aŭskulti

audi mi! Aŭskulti min!

mi no bil audi tu. Mi ne povas aŭdi vin.

cing loge max bala. Bonvolu paroli pli forte.

mi audi muzika. Mi aŭskultas muzikon.

tu audi ke yang di muzika? Kian muzikon vi aŭskultas?

vide vidi, rigardi

suka vide tu. Mi ĝojas vidi vin!

to rivide! Ĝis la revido!

vide tu a posden! Ĝis la revido morgaŭ!

mi vide da a preden. Mi vidin lin/ŝin hieraŭ.

semi signifi

ye lexi ya semi ke? Kion tiu vorto signifas?

"mau" ya semi ke? Kion "mau" signifas?

da semi un yang de hevan. Ĝi signifas tipon de besto.

mi no aha da semi ke. Mi ne komprenas kion ĝi signifas.

kitaba skribi

cing kitaba tu su adres. Bonvolu skribi vian adreson.

cing kitaba da a ye. Bonvolu skribi ĝin ĉi tie!

baxe paroli, lingvumi

sual tumen baxe pandunia. Ĉu vi parolas pandunion?

mimen baxe pandunia. Ni parolas pandunion.

sual tu bil baxe englix? Ĉu vi povas paroli la anglan?

franse, espanya, portugal, rus la franca, la hispana, la portugala, la rusa

putong han, nipon, indonesia la ĉina, la japana, la indonezia

arabi, turki, parsi, urdu, hindi la araba, la turka, la persa, la urdua, la hindia

suahili, hausa, yoruba, amara la sŭahilia, la haŭsa, la joruba, la amhara

4a parto: Iro

ga iri

tu ga ke? Kien vi iras?

mi ga dom. Mi iras hejmen.

mi mus ga ke? Kien mi devas iri?

mi mus ga to ke jen? Al kiu mi devas iri?

haida ga! Ni iru!

haida ga a fute Ni iru piede!

lai veni

cing lai! Bonvolu veni!

tu lai de ke? Vi venas el kie?

mi lai de Dubai. Mi venas el Dubai.

mi lai dom a pos den. Mi venos hejmen morgaŭ.

safar vojaĝi

sual tu safar a tren? Ĉu vi vojaĝas per vagonaro?

mimen safar de London to Paris. Ni vojaĝas el Londono al Parizo.

safar tre long. La vojaĝo estas tre longa.

a ĉe, en, sur

hotel a ke? Kie estas la hotelo?

hotel a vo dau. La hotelo estas ĉe tiu vojo.

tu a ke? Kie vi estas?

mi a dom. Mi estas hejme.

da a ke? Kie li aŭ ŝi estas?

da side a kamar. Li aŭ ŝi sidas en la ĉambro.

Noto! Vi povas uzi a kiel prepozicio aŭ ankaŭ kiel verbo.

mi kar a... Mi laboras ĉe ...

dom loĝi

tu dom ke? Kie vi loĝas?

mi dom Singapur. Mi loĝas en Singapuro.

sual tu dom ye hotel? Ĉu vi loĝas en cxi tiu hotelo?

dele atendi

cing dele! Bonvolu, atendu!

dele mi! Atendu min!

damen dele mimen. Ili atendas nin.

mi dele tu a hotel. Mi atendas vin en la hotelo.

5a parto. Tempaj frazoj

zai -as, nune

mi zai salam tu su doste.
Mi nune salutas vian amikon.

la man ya zai vide un filme.
La viro estas vidanta la virinon.

da zai es xefe.
Ĝi estas la nuna ĉefo.

da zai a dom.
Ĝi estas nune hejme.

pas -is, pasinte

mi pas sal tu su doste.
Mi (pasinte) salutis vian amikon.

la man ya pas vide un filme.
La viro (pasinte) vidis la virinon

da pas es xefe.
Ĝi estas la pasinta ĉefo.

da pas a dom.
Ĝi estis pasinte hejme.

le farite

mi le sal tu su doste.
Mi estas salutinta vian amikon.

la man le vide un filme.
La viro estas vidinta la virinon.

da le es xefe.
Ĝi estas la estinta ĉefo.

da le a la dom.
Li estas estinta hejme.

xa -os, estonte

mi xa sal tu su doste.
Mi salutos vian amikon.

la man xa vide la filme.
La viro vidos la virinon.

da xa es xefe.
Ĝi estas la estonta ĉefo.

da xa a dom.
Ĝi estos hejme.