Bazaĵoj de Pandunia rapide

Pandunia estas konstruita lingvo, kiu havas minimala gramatiko kaj tutmonda vortaro.

Literoj kaj sonoj

Pandunia havas sistema ortografio. Ĉiu litero aŭ literkombino korespondas al unu sono.

La vokaloj a, e, i, o, u estas prononcita same kiel en Esperanto.

La konsonantoj estas: b, ch (kiel ĉ), d, f, g, h, j (kiel ĝ), k, l, m, n, p, r, s, sh (kiel ŝ), t, v (kiel ŭ), y (kiel j), z.

Neŝanĝigeblajn vortojn

Vortoj neniam ŝanĝiĝas en Pandunia – eĉ se ilia vortklaso ŝanĝiĝas! La sama vorto, sin ia ajn ŝanĝo en sia formo, povas roli kiel substantivo, adjektivo aŭ verbo.

Personaj pronomoj

mi	mimen
mi	ni
tu	tumen
ci aŭ vi	vi
da	damen
ĝi, li aŭ ŝi	ili

Bazaj frazkonstruoj

La partiklo ya 'jes' apartigas la subjekto de la verbo.

mau ya yam. – Kato manĝas.
jen ya sona. – Homo dormas.

Se la subjekto estas persona pronomo, la ya estas forlasita.

mi yam. – Mi manĝas.
tu sona. – Vi dormas.

Vortordo ege gravas. La normala vortordo estas subjekto–verbo–objekto.

mi ame tu. – Mi amas vin.

Kiam la objekto estas substantivo, ĝi estas markita per montranta pronomo pronoun, nombrovorto aŭ alia vorteto.

mi yam un pai. – Mi manĝas torton.
tu yam ni pai. – Vi manĝas ĉi tiun torton.

Neado

Aldoni no antaŭ la neita vorto.

mi no sona. – Mi ne dormas.
tu yam no jen. – Vi manĝas neniun.

Esti

La verbo si signifas 'esti'. Oni povas forĵeti ĝin de tre simplaj frazoj.

mi un jen. – Mi homo.
mi si un jen. – Mi estas homo.
mi vol si un mau. – Mi volas esti kato.

Multeuzeblaj vortoj

La vortoj de pandunia ofte havas pli vastan sencon ol la korespondaj esperantaj vortoj.

da ame mau. – Li amas katojn. / Ŝi amis katon. / Ĝi amos la katon.

Sed la kunteksto normale klarigas la precizan signifon:

tri nen cen, mi ha du mau e un vaf. mi mas ha un fem ben. da ame mau! – Antaū tri jaroj mi havis du katojn kaj unu hundon. Mi ankaū havis filinon. Ŝi amis la katojn!

Tempo

Tensoj kaj aspektoj estas esprimita per adverboj kaj helpantaj verboj, kiel zai (nune), pas (pasinte), le (jam antaŭe) kaj xa (estonte).

mi zai ame tu. – Mi amas vin.
mi pas ame tu. – Mi amis vin.
mi le ame tu. – Mi estas aminta vin.
mi xa ame tu. – Mi amos vin.

Pasivo

La pasivo estas farita uzante la helpantan verbon be.

tu be ame. – Vi estas amita.
mi be ame de tu. – Mi estas amita de vi.

Modifaj vortoj

Adjektivoj estas antaŭ la vorto, kiun ili modifas.

un nove ame – nova amo
la hau pai – bona torto

Aldonu modifvorton antaŭ verboj. La adverboj povas esti markita de vorteto di.

mi hau vide tu. – Mi bone vidas vin.
tu vide di ame da. – Vi vidable amas lin aŭ ŝin.

Por kompari modifvortojn, uzu la vortetoj mas 'pli', masim 'plej', min 'malpli', minim 'malplej' kaj par 'egale'. The point of comparison is introduced with ka 'kiel'.

tu si mas lau ka mi. – Vi estas pli maljuna ol mi.
tu si masim lau. – Vi estas la plej maljuna.

Demandoj

Por demandi jes–aŭ–ne demandon anstataŭigi la verbon per "(verbo) no (verbo)" konstruo aŭ aldoni he 'ĉu' je la fino de la frazo.

tu vide no vide mi? – Ĉu vi vidas min?
tu vide mi, he? – Vi vidas min, ĉu?

Por demandi ki-demandon skribu la normala frazo kaj anstataŭigu la demanditan vorton per ke 'kio, kiu'.

tu ame ke? – Kiun vi amas?
tu ame ke man? – Kiun viron vi amas?
ke man ya ame tu? – Kiu viro amas vin?
tu ame da ke poli? – Kiom multe vi amas lin?

Ordonojn

Por diri ordonon forĵetu la subjekto kaj komencigi la frazon per la verbo.

yam ye pai! – Manĝu ĉi tiun torton!
vide vo mau! – Vidu tiun katon!